ရုရှား-ဗီယက်နမ် နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံရေး ပိုမိုခိုင်မာစေဖို့ ပူတင်ခရီးစဉ်မှာ ကတိပြု
ရုရှား သမ္မတ ပူတင်က ဒေသတွင်းမှာ မဟာမိတ်တွေရှိနေသေးကြောင်း အချက်ပြဖို့ ရည်ရွယ်လည်ပတ်တဲ့ ဗီယက်နမ် ခရီးစဉ်အတွင်း ရုရှားနဲ့ ဗီယက်နမ် နှစ်နိုင်ငံကြား ပိုမိုခိုင်မာတဲ့ ဆက်ဆံရေးမျိုး တည်ဆောက်ကြဖို့ ကတိပြုခဲ့တယ်လို့ နိုင်ငံတကာသတင်းဌာနတွေရဲ့ ဖော်ပြချက်အရ သိရပါတယ်။
မစ္စတာ ပူတင်ဟာ ကြာသပတေးနေ့ ဇွန် ၂၀ ရက်နေ့ အစောပိုင်းမှာ ဟနွိုင်းလေဆိပ်ကို ရောက်ရှိခဲ့တာဖြစ်ပြီး ဗီယက်နမ် ဒုတိယ ဝန်ကြီးချုပ် ထရန်ဟုန်ဟာ(Trang Hong Ha)နဲ့ ကွန်မြူနစ်ပါတီရဲ့ ထိပ်တန်း သံတမန်ဖြစ်တဲ့ လီဟွိုင်ထရန်(Le Hoai Trang)တို့နဲ့ ကော်ဇောနီပေါ်မှာ တွေ့ဆုံခဲ့ကြပါတယ်။
ဗလာဒီမာ ပူတင်ဟာ ဇွန် ၁၉ ရက်အစောပိုင်း မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံခရီးစဉ်ကနေ ဇွန် ၂၀ ရက်အစောပိုင်းမှာ ဗီယက်နမ်ကို ရောက်လာခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။
အဆိုပါ ခရီးစဉ်အတွင်းမှာ မြောက်ကိုရီးယားခေါင်းဆောင် ကင်ဂျုံအွန်နဲ့ နိုင်ငံတွေကို ရန်စတိုက်ခိုက်ခံခဲ့ရမယ်ဆိုရင် အပြန်အလှန် အကူအညီပေးကြဖို့ဆိုတဲ့ အချက်တွေပါဝင်တဲ့ သဘောတူညီချက်ကိုလည်း လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ပါတယ်။
အဆိုပါ နှစ်ရက်ကြာခရီးစဉ်အပြီး ဗီယက်နမ်က သတင်းထောက်တွေနဲ့ တွေ့ဆုံရာမှာ ပူတင်ဟာ သူ့အနေနဲ့ မြောက်ကိုရီးယားကို ပိုပြီးတိကျကောင်းမွန်တဲ့ လက်နက်တွေ ပေးပို့မယ့်ကိစ္စကို ငြင်းဆိုဖို့ မရှိကြောင်းနဲ့ NATO အဖွဲ့ဟာ အာရှမှာရှိနေတဲ့ ရုရှားနိုင်ငံရဲ့ လုံခြုံရေးကို ခြိမ်းခြောက်နေတယ်လို့လည်း စွပ်စွဲခဲ့ပါတယ်။
ဗီယက်နမ်နိုင်ငံရဲ့ အဓိကကုန်သွယ်ဖက်နိုင်ငံထဲက တစ်နိုင်ငံဖြစ်တဲ့ အမေရိကန်နိုင်ငံကတော့ ပူတင် အခုလို လာရောက်လည်ပတ်မှုကို ဝေဖန်ခဲ့ပြီး ရုရှားဟာ နိုင်ငံတကာဥပဒေတွေကို ပြောင်ပြောင်တင်းတင်း ချိုးဖောက်နေတဲ့ အခြေအနေတွေကို ပုံမှန်အနေအထား ဖြစ်သယောင်ယောင်လုပ်ဆောင်နေလို့ အန္တရာယ်ရှိတယ်လို့ သတိပေးခဲ့ပါတယ်။
ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ သမ္မတ တိုလမ် (To Lam)ကတော့ သူတို့နိုင်ငံ နှစ်နိုင်ငံဟာ ကာကွယ်ရေးနဲ့ လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင်မှုတွေကို တိုးမြှင့်လုပ်ဆောင်ဖို့၊ နိုင်ငံတကာဥပဒေတွေရဲ့ အခြေခံပေါ် မူတည်ပြီး ဒေသတွင်းနဲ့ ကမ္ဘာကြီးရဲ့ လုံခြုံရေးအတွက် ပုံမှန်မဟုတ်တဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေကို ဘယ်လိုကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းမလဲဆိုတဲ့ ကိစ္စရပ်တွေကို တိုးမြှင့်ဆောင်ရွက်ဖို့ လိုလားကြတယ်လို့ အစောပိုင်းမှာ ပြောခဲ့ပါတယ်။
လမ်နဲ့ ပူတင်တို့ဟာ အရပ်ဘက်နျူကလီးယားစီမံကိန်းများ၊ စွမ်းအင်နဲ့ လောင်စာဆီကိစ္စပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်ခြင်းများ၊ ပညာရေးနဲ့ ရောဂါကာကွယ်ခြင်းများ အပါအဝင် နယ်ပယ်အစုံမှာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မယ့် စာချွန်လွှာ (၁၁) စောင်မှာ သဘောတူညီမှုလက်မှတ် ရေးထိုးခဲ့ကြတယ်လို့ သိရပါတယ်။
“ဆွေးနွေးပွဲဟာ အပြုသဘောဆောင်ပြီး အရေးကြီးတဲ့ နိုင်ငံတကာအရေးကိစ္စတွေမှာ နှစ်ဖက်စလုံးဟာ တူညီတဲ့ ဒါမှမဟုတ် အလွန်နီးစပ်တဲ့ ရပ်တည်ချက်တွေရှိကြတယ်” လို့ မစ္စတာ ပူတင်က သတင်းထောက်တွေကို ပြောခဲ့ပါတယ်။
ဒါ့အပြင် မတူကွဲပြားမှုတွေကို အင်အားသုံးဖြေရှင်းတာမျိုးမလုပ်ဘဲ ငြိမ်းချမ်းစွာဖြေရှင်းဖို့ဆိုတဲ့ မူတွေပေါ်မှာ အခြေခံပြီး အာရှ- ပစိဖိတ်ဒေသအတွက် ပြည့်စုံပြီး ယုံကြည်စိတ်ချရတဲ့ လုံခြုံရေးစနစ်တစ်ခု တည်ဆောက်ကြဖို့ ဆွေးနွေးခဲ့ကြတယ်လို့လည်း ပူတင်က ဆက်ပြောပါတယ်။
ပူတင်ရဲ့ ခရီးစဉ်နဲ့ အချိန်ကိုက်ထုတ်ဝေခဲ့တဲ့ ဗီယက်နမ်ကွန်မြူနစ်ပါတီရဲ့ သတင်းစာ Nhan Dan ရဲ့ အတွေးအမြင်ဆောင်းပါးထဲမှာ ပူတင်ရဲ့ နိုင်ငံတွေအကြား ငွေပေးချေမှုတွေ၊ စွမ်းအင်နဲ့ ကုန်သွယ်မှုဆိုင်ရာ တိုးတက်မှုတွေကို ဖော်ပြခဲ့ပြီး ယူကရိန်းအရေးမှာလည်း ဗီယက်နမ်က ရုရှားရဲ့ လုပ်ဆောင်မှုဟာ “အကျပ်အတည်းကို ဖြေရှင်းနိုင်မယ့် လက်တွေ့ကျတဲ့ နည်းလမ်း” ဖြစ်တယ်လို့ ထောက်ခံပြောဆိုခဲ့တဲ့အတွက် ပူတင်က ချီးကျူးခဲ့တဲ့အကြောင်းကိုလည်း ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။
လေ့လာသုံးသပ်သူတွေကတော့ ပူတင်ရဲ့ ခရီးစဉ်ဟာ ဗီယက်နမ်နိုင်ငံအတွက် ဘယ်လောက်ထိ ထင်သာမြင်သာရှိတဲ့ အကျိုးဖြစ်ထွန်းစေနိုင်မလဲဆိုတာ မေးခွန်းထုတ်နေကြပြီး အဲဒီလိုဖြစ်ဖို့ထက် ဒီခရီးစဉ်ဟာ နှစ်နိုင်ငံကြားက သံမဏိရှည်ကြာလှတဲ့ သမိုင်းဝင်ဆက်ဆံရေးကိုသာ ပိုပြီးထင်ဟပ်စေတယ်လို့ ဆိုကြပါတယ်။
ရုရှားနိုင်ငံနဲ့ ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတို့ဟာ ကာလရှည်ကြာမဟာမိတ်ဖြစ်ပြီး အရင်က ပြင်သစ်နဲ့ အမေရိကန်တို့ကို ခုခံတွန်းလှန်တိုက်ခိုက်စဉ်ကတည်းက ဆိုဗီယက်ယူနီယံက ဗီယက်နမ်ကို ပံ့ပိုးကူညီပေးခဲ့တာဖြစ်ပြီး နောက်ပိုင်းမှာလည်း ဟိုချီမင်းအစိုးရနဲ့ သံတမန်ဆက်ဆံရေးကို ထူထောင်ခဲ့တဲ့ ပထမဦးဆုံး နိုင်ငံလည်း ဖြစ်ပါတယ်။
ပူတင်ဟာ ဆိုဗီယက်နိုင်ငံမှာ ပညာသင်ကြားဖူးတဲ့ အရာရှိတွေထဲကတစ်ဦးဖြစ်တဲ့ ထရွန်၊ သမ္မတ လမ်နဲ့ ဝန်ကြီးချုပ် ဖန်မင်ချင်း (Pham Minh Chinh) တို့နဲ့ တွေ့ဆုံဖို့ စီစဉ်ထားခဲ့တာပါ။ ဒါ့အပြင် ဗီယက်နမ် နိုင်ငံကိုတည်ထောင်ခဲ့သူ နိုင်ငံခေါင်းဆောင် ဟိုချီမင်းရဲ့ ရုပ်ကလာပ်ထားရှိရာ ဂူဗိမာန်နဲ့ လွမ်းသူပန်းခွေချ အခမ်းအနားကိုပါ တက်ရောက်သွားမှာဖြစ်ပါတယ်။
ရုရှားနိုင်ငံဟာ ဗီယက်နမ်နိုင်ငံအတွက် အဓိကအင်အားကြီး စီးပွားရေး ကုန်သွယ်ဘက်နိုင်ငံ မဟုတ်သလို လက်ရှိမှာ ရုရှားအပေါ် နိုင်ငံတကာက ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုတွေလုပ်ဆောင်ထားတာကြောင့် နှစ်နိုင်ငံကြား စီးပွားရေးအရ အရေးပါတဲ့ သဘောတူညီချက်မျိုး ဖြစ်လာနိုင်ဖို့ကတော့ လွယ်ကူတဲ့ အနေအထားမျိုး မဟုတ်ပါဘူး။
ပြီးခဲ့တဲ့အပတ်တွေအတွင်းမှာပဲ အမေရိကန်၊ ဗြိတိန်နဲ့ ဥရောပသမဂ္ဂက ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုအသစ်တွေကို ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၂၂ ခုနှစ်မှာ ဗီယက်နမ်နဲ့ ရုရှားအကြား ကုန်သွယ်မှုတန်ဖိုးဟာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၃၅ ဘီလီယံသာရှိခဲ့ပြီး တရုတ်နိုင်ငံနဲ့ ၁၇၅ ဘီလီယံ၊ အမေရိကန်နိုင်ငံနဲ့ ၁၂၃ ဘီလီယံတို့နဲ့ နှိုင်းယှဉ်ရင် သိသိသာသာကိုပဲ နည်းနေခဲ့ပါတယ်။
တရုတ်နိုင်ငံနဲ့ သူပိုင်ငါပိုင် အငြင်းပွားမှုတွေရှိနေတဲ့ တောင်တရုတ်ပင်လယ်အတွင်းက ဗီယက်နမ်နိုင်ငံရဲ့ ရေနံနဲ့ သဘာဝဓာတ်ငွေ့ထွက်ရှိရာနေရာတွေမှာ ရုရှားပိုင်ကုမ္ပဏီတွေက အခိုင်အမာ လည်ပတ်နေတာဖြစ်တဲ့အတွက် နှစ်နိုင်ငံအကြား ကောင်းမွန်တဲ့ ဆက်ဆံရေးကတော့ ရှိနေဆဲပဲဖြစ်ပါတယ်။
ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်တွေမှာ ရုရှားဟာ ယူကရိန်းကျူးကျော်စစ်ကို ဆင်နွှဲနေရတာကြောင့် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံကို လက်နက်တင်ပို့မှု ကျဆင်းခဲ့ပေမဲ့လည်း အခုအချိန်အထိ အဓိက လက်နက်ထောက်ပံ့သူအဖြစ် ရှိနေဆဲလည်းဖြစ်ပါတယ်။
ပြုံးယမ်းမှာ ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ အစည်းအဝေးအတွင်းမှာ ကင်နဲ့ ပူတင်တို့က သဘောတူညီမှုစာချုပ်မှာ လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့တာကြောင့် ရုရှားက မြောက်ကိုရီးယားရဲ့ ဒုံးကျည် ဒါမှမဟုတ် နျူးကလီးယား အစီအစဉ်အတွက် လိုအပ်နေတဲ့ နည်းပညာနဲ့ ပံ့ပိုးကူညီနိုင်မှုတွေရဲ့ အလားအလာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အနောက်နိုင်ငံတွေက စိုးရိမ်ပူပန်မှုတွေ မြင့်တက်နေစဉ်မှာပဲ အခုလို ဗီယက်နမ် ခရီးစဉ်က ထပ်ပြီးပေါ်ထွက်လာတာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ကျူးကျော်တိုက်ခိုက်မှုတွေရှိလာရင် အပြန်အလှန်ကူညီကြမယ်လို့ သဘောတူခဲ့ကြတဲ့အထိ ရုရှားနဲ့ မြောက်ကိုရီးယားတို့ ဆက်ဆံရေးပိုပြီးနက်ရှိုင်းလာတာဟာ အလွန်စိုးရိမ်စရာကောင်းတယ်လို့ အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာနက ပြောဆိုခဲ့ပြီး ယူကရိန်းထိပ်တန်းအရာရှိတစ်ဦးကလည်း မြောက်ကိုရီးယားဟာ ရုရှားက ယူကရိန်းမှာ ကျူးလွန်နေတဲ့ အစုလိုက်အပြုံလိုက်သတ်ဖြတ်ခံရမှုတွေကို အားပေးကူညီနေတယ်လို့ စွပ်စွဲခဲ့ပါတယ်။
ပူတင်ရဲ့ ဗီယက်နမ်ခရီးစဉ်မစခင်မှာ ဟနွိုင်းမြို့က အမေရိကန်သံရုံး တာဝန်ရှိသူတစ်ဦးက “ဘယ်နိုင်ငံကမှ ပူတင်ရဲ့ ရန်လိုတဲ့ စစ်ပွဲကို အရှိန်မြှင့်တင်ပေးတာမျိုး၊ သူ့ရဲ့ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုတွေကို ပုံမှန်လိုဖြစ်အောင် လုပ်နေတာတွေကို ခွင့်မပြုသင့်ပါဘူး” ဆိုပြီး ပူတင်ရဲ့ ခရီးစဉ်ကို ဝေဖန်ပြောဆိုခဲ့ပါသေးတယ်။
ဓာတ်ပုံ – Kristina Kormilitsyna/Reuters
ကိုးကား – The Guardian