အမျိုးသမီးတို့နဲ့ သံဓာတ်အာဟာရ

---

“သတိမမူ ဂူမမြင်” ဆိုတဲ့ မြန်မာစကားပုံလေးတစ်ခုအတိုင်း လူတွေဟာ နေ့စဉ်ဘ၀မှာ အရေးကြီးလှပါတယ်ဆိုတဲ့ အရာတွေကို အမြဲသတိ‌မေ့ နေတတ်ကြပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ကိုယ့်ရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ကျန်းမာရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီဆို သတိ လျော့တိလျော့ရဲနဲ့ ဂရုမပြုမိကြတာ များပါတယ်။ ခန္ဓာကိုယ်ကျန်းမာရေးဆိုတာ အမျိုးသမီး၊ အမျိုးသား ဘယ်သူမဆို အထူးဂရုစိုက်သင့်တဲ့ အရာဖြစ်ပြီး ကိုယ့်ရဲ့ ခန္ဓာထဲ ဖြည့်စွက်မဲ့ အာဟာရအမျိုးအစားတွေ၊ ကယ်လိုရီဆိုတာတွေကို အခြေခံ နားလည်ထားသင့်တာပါ။ အဲဒီထဲကမှ အမျိုးသမီးတော်တော်များများ ဂရုမပြုမိကြတဲ့ နေ့စဉ်ဘ၀ကျန်းမာရေးအတွက် အလွန်အရေးပါတဲ့ ဇာတ်ဆောင်အာဟာရလေးကတော့ သံဓာတ်ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

 

ဒီအပတ်ရဲ့ “သိစေချင်လို့” အစီအစဉ်လေးမှာတော့ အမျိုးသမီးတိုင်းအတွက် မရှိမဖြစ်လိုအပ်တဲ့ သံဓာတ်ရဲ့ အရေးပါပုံတွေ၊ အမျိုးသမီးတွေဟာ အမျိုးသားတွေထက် ဘာကြောင့် သံဓာတ်ကို ပိုလိုအပ်ရလဲဆိုတဲ့ စိတ်၀င်စားစရာ အကြောင်းအရာတွေ အပါအ၀င် ကျန်းမာရေးအတွက် သံဓာတ်ကို ဘယ်လိုထိန်းညှိရမလဲဆိုတွေကို မျှဝေပေးသွားမှာပါ။

 

သံဓာတ်ရဲ့ အခန်းကဏ္ဍနဲ့ ငြင်းမရနိုင်တဲ့ အရေးပါမှု

 

ကိုယ်ခန္ဓာ ကျန်းမာသန်စွမ်းဖို့ သံဓာတ်အာဟာရကို ဘာလို့လိုအပ်တာလဲ သိရဖို့အတွက် သံဓာတ်ရဲ့ လုပ်ဆောင်ပုံနဲ့ အရေးပါပုံကို သိထားဖို့ လိုပါတယ်။ သံဓာတ်ရဲ့ အဓိက လုပ်ဆောင်ချက်ကတော့ အရိုးရှင်းဆုံးပြောရရင် ခန္ဓာကိုယ်အနှံ့ကို အောက်ဆီဂျင် ပို့ဆောင်ပေးတာဖြစ်ပါတယ်။ ခန္ဓာကိုယ်တစ်လျှောက်မှာရှိတဲ့ သွေးကြောတွေကနေတစ်ဆင့် အလုပ်လုပ်ဖို့ လိုအပ်တဲ့ နေရာတွေဆီ  ပရိုတိန်းတစ်မျိုးနဲ့ ပေါင်းစပ်ပြီး အောက်ဆီဂျင်သယ်ပေးတဲ့ ပို့ဆောင်ရေးအလုပ်ကို လုပ်ပါတယ်။

 

ပြောရရင်တော့ သူက သွေးကြောထဲက သွေးနီဥလေးရဲ့ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖြစ်ပါတယ်။ သိပ္ပံစကားနဲ့ဆိုရင် ဟေမိုဂလိုဘင် (Hemoglobin) လို့ ခေါ်ပါတယ်။ ဟေမိုဂလိုဘင်ထဲက Heme ဆိုတာက သံဓာတ်ဖြစ်ပြီး globin ဆိုတာ ပရိုတိန်းဖြစ်ကာ သူတို့နှစ်ခုက အောက်ဆီဂျင်နဲ့ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်တွေကို လိုအပ်တဲ့နေရာဆီပို့၊ မလိုတဲ့ နေရာတွေဆီကနေ ပြန်သယ်လာပေးတာတွေ လုပ်ဆောင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် သူတို့သာ မရှိရင် သွေးအားနည်းတာ၊ မောပန်းနွမ်းနွယ်တာနဲ့ ခေါင်းမူး/ခေါင်းကိုက် စတာတွေ ဖြစ်လာနိုင်တာပါ။

 

သံဓာတ်ချို့တဲ့မှု

သံဓာတ်ချို့တဲ့ရတဲ့ အကြောင်းအရင်းကတော့ အများကြီးရှိနိုင်ပါတယ်။ အသက်အရွယ်၊ ခန္ဓာကိုယ်အရွယ်အစားနဲ့ နေထိုင်မှုကိုပုံစံလိုက်ပြီး နေ့စဉ် သံဓာတ်လိုအပ်မှုကလည်း ကွာသွားပါတယ်။ ဆေးသုတေသနတွေရဲ့ ဖော်ပြချက်အရ တစ်နေ့ကို

– အသက် ၁၄ ကနေ ၁၈ အတွင်း အမျိုးသမီးတွေက ၁၅ မီလီဂရမ်

– အသက် ၁၉ ကနေ ၅၀ အတွင်း အမျိုးသမီးတွေက ၁၈ မီလီဂရမ်

– ကိုယ်၀န်ဆောင်သည်တွေက ၂၇ မီလီဂရမ်နဲ့

– ယောက်ျားလေးတွေနဲ့ အသက် ၅၀ကျော် အမျိုးသမီးတွေက ၈ မီလီဂရမ် လိုအပ်ပါတယ်။

တစ်ခုသိထားဖို့ လိုတာက အစာစားတဲ့နေရာမှာ အစာတွေထဲက သံဓာတ်ပမာဏရဲ့ အနည်းငယ်ကိုသာ ခန္ဓာကိုယ်က စုပ်ယူနိုင်မှာ ဖြစ်ကြောင်းကို သတိထားစေချင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်ပဲ သံဓာတ်ကို အူလမ်းကြောင်းက အပြည့်အ၀ မစုပ်ယူနိုင်တာကလည်း သံဓာတ်ချို့တဲ့ရခြင်းရဲ့ အကြောင်းအရင်းတစ်ချက်မှာ ပါနေတာပေါ့။ သံဓာတ်ချို့တဲ့ရခြင်းရဲ့ တခြားအကြောင်းအရင်းတွေအနေနဲ့ အမျိုးသမီးတွေ ရာသီချိန်မှာ သွေးထွက်လွန်တာ၊ ခန္ဓာကိုယ်က သံဓာတ်လိုအပ်ချက်များလာတာ (ကြီးကောင်၀င်၊ ကိုယ်၀န်ဆောင်)၊ သံဓာတ် လုံလောက်အောင် မစားပေးနိုင်တာအပြင် အမျိုးသမီးငယ်တွေမှာဆို ကြွက်သားထု တက်တာနဲ့ ခန္ဓာကိုယ် သွေးလည်ပတ်မှုများတာတွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

 

အမျိုးသမီးတွေက ဘာလို့ အမျိုးသားတွေထက် သံဓာတ် ပိုလိုအပ်တာလဲ

 

ဒီမေးခွန်းရဲ့ အဖြေကို အပေါ်မှာ ပြောပြသွားတဲ့ သံဓာတ်ချို့တဲ့ရခြင်း အကြောင်းအရင်းတွေနဲ့ ချိန်ထိုး အဖြေရှာကြည့်လိုက်ရင် ရှင်းပါတယ်။ အဓိက နှစ်ချက်ကတော့ အမျိုးသမီးတွေရဲ့ ရာသီလာခြင်းနဲ့ ကိုယ်၀န်ဆောင်ခြင်း အခြေအနေတွေမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ အမျိုးသမီးတွေ ရာသီလာတဲ့အခါ သွေးဆုံးရှုံးမှုက (လူပေါ်မူတည်) ပမာဏများတာကြောင့် ခုနက ရှင်းပြခဲ့တဲ့ သွေးနီဥထဲက သံဓာတ်တွေကို ဆုံးရှုံးသွားပါတယ်။

 

ဒါကြောင့် ဖြည်စွက်အာဟာရအနေနဲ့ သံဓာတ်ကို ရယူရပြီး တကယ်လို့ ဂရုမပြုရင်တော့ သွေးအားနည်းရောဂါတွေထိ ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ကိုယ်၀န်ဆောင်ချိန်မှာလည်း သန္ဓေသားအတွက် (ဖွံ့ဖြိုးဖို့အတွက်) တခြားအာဟာရတွေနဲ့အတူ သံဓာတ်ကိုပါ ဖြည့်သွင်းရတာမို့ မိခင်က သံဓာတ်ကို ပိုလိုအပ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဆရာ၀န်တွေက ကိုယ်၀န်မဆောင်ခင်မှာ လုံလောက်တဲ့ သံဓာတ်ပမာဏရှိစေဖို့ အားဆေးတွေ အကြုံပြုပေးတာပါ။

 

သံဓာတ်လုံလောက်မှုသာမရှိနေရင် သန္ဓေသားအတွက် အန္တရာယ်ရှိနိုင်ပြီး မိခင်အနေနဲ့လည်း မူးဝေတာ၊ အော့အန်တာမျိုး အများကြီးကြုံရနိုင်ပါတယ်။ ပိုဆိုးတာက သွေးအားနည်းရောဂါနဲ့ သံဓာတ်အားနည်းတာတို့ရဲ့ လက္ခဏာတွေဟာ သာမန်နေ့စဉ်ဘ၀မှာ ကြုံနေကျ မူးဝေ၊ ခေါင်းကိုက်တာမျိုးက စတင်တာဆိုတဲ့အတွက် ဝေဒနာခံစားရသူက သတိမမူမိတာများပါတယ်။

 

သံဓာတ်ကို ဘယ်လိုဖြည့်စွက်ရမလဲ။

 

ဒါဆို အပေါ်ပိုင်းမှာ သံဓာတ်ရဲ့ အရေးပါပုံနဲ့ သံဓာတ်ချို့တဲ့မှုတွေ အကြောင်းကို သေသေချာချာ သိခဲ့ပြီးပြီဆိုတော့ သံဓာတ်ကို ခန္ဓာကိုယ်အတွက် ဘယ်လို ရယူဖြည့်စွက်ရယူ ရမလဲဆိုတာကလည်း အရေးပါလာပါပြီ။ တကယ်တော့ သံဓာတ်ကို ပုံမှန် စားနေကျ အစားအစာတွေကနေပဲ လုံလုံလောက်လောက် ရရှိနိုင်ပါတယ်။ ခြွင်းချက်အနေနဲ့တော့ ကိုယ်၀န်ဆောင်သည်၊ ကြီးကောင်ပေါက်အရွယ်၊ ရာသီသွေးစီးဆင်းတာများတဲ့ အမျိုးသမီးတွေကတော့ သံဓာတ် ပိုလိုအပ်လေ့ရှိတာပါ။ ဒါကြောင့် ဆရာ၀န်နဲ့ တိုင်ပင်ပြီး သံဓာတ်အားဆေးတွေ သောက်ရတာမျိုး ပြုလုပ်ပေးသင့်ပါတယ်။ ဒီလိုဆိုရင် ထပ်စဉ်းစားစရာက နေ့စဉ်ဘ၀မှာ လွယ်လင့်တကူ ရယူနိုင်တဲ့ သံဓာတ်အာဟာရရင်းမြစ်တွေက ဘာတွေလဲ။

 

သံဓာတ်ရရှိနိုင်မဲ့ အစာအုပ်စုတွေကို လေ့လာကြည့်မယ်ဆိုရင်

 

– အသားအမျိုးမျိုး (အနီရောင်ရှိ အသားတွေမှာ သံဓာတ် ပိုပါပါတယ်။)

– ပဲအမျိုးမျိုး (ပဲကြီး၊ ကုလားပဲ၊ ပဲနီလေး၊ စားတော်ပဲ)

– ကလီစာများ (အသည်း၊ ကျောက်ကပ်၊ နှလုံးအတွင်း/အပြင်ရှိ အသားများ)

– အခွံမာရေသတ္တဝါများ

– ဆီရီယယ်ထုတ်ပစ္စည်း (ပေါင်မုန့်၊ ဘီစကွတ်)

– ငါးအမျိုးမျိုး

– အစိမ်းရောင်ရှိ အသီးအရွက်များ

– အသီးအနှံအမျိုးမျိုး စတာတွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒါ့အပြင် ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် သံဓာတ်ချို့တဲ့နေပြီလို့ ထင်ရင် ဆေးရုံမှာ ကျန်းမာရေးစစ်ဆေးပြီး ခန္ဓာကိုယ်နဲ့ ကိုက်ညီတဲ့ အာဟာရအားဆေးတွေကို ဆရာ၀န်နဲ့ တိုင်ပင်ပြီး ဖြည်စွက်အာဟာရ ရယူနိုင်ပါတယ်။

 

ဒီအပတ်ရဲ့ “သိစေချင်လို့” အစီစဉ်လေးမှာတော့ အမျိုးသမီးတွေအတွက် မရှိမဖြစ် အရေးပါတဲ့ သံဓာတ်အာဟာရ  အကြောင်းလေးကို ပြည့်ပြည့်စုံစုံ လေ့လာခဲ့ပြီးကြပါပြီ။ ဒါကြောင့် ကိုယ့်ရဲ့ နေ့စဉ်ဘ၀မှာလည်း ဒီ မရှိမဖြစ် သံဓာတ်ရဲ့ အရေးပါမှုကို ဂရုပြုပြီး ခန္ဓာကိုယ်ကျန်းမာရေးကို အစဉ်တစိုက် ဂရုစိုက်သွားသင့်ပါတယ်။ နောက်အပတ်ရဲ့ “သိစေချင်လို့” အစီအစဉ်လေးမှာလည်း အမျိုးသမီးတွေအတွက် ဘယ်လိုမျိုး ဗဟုသုတရစရာတွေ၊ စိတ်၀င်စားစရာတွေ တင်ပေးသွားမလဲ ဆိုတာကို စောင့်မျှော်ကြည့်ရှုပေးကြဖို့ တိုက်တွန်းအပ်ပါတယ်။

 

References

– Breymann, C., Römer, T., & Dudenhausen, J. (2013). Treatment of iron deficiency in women. Geburtshilfe Und Frauenheilkunde, 73(03), 256–261.

 

– Hello Sayarwon. (2022, March 21). သံဓာတ်ကြွယ်ဝသော အစားအစာများ.

 

– Katella, K. (2024, September 12). Are You Iron Deficient? 8 Things Women Should Know. Yale Medicine.

 

– The reason why so many women are iron deficient. (n.d.). Henry Ford Health – Detroit, MI.