ဒီတစ်ပတ် ကမ္ဘာကြီး ဘာထူးလဲ? (နိုဝင်ဘာ ၃ မှ နိုဝင်ဘာ ၉ ရက်အထိ)
ဒီတစ်ပတ် (နိုဝင်ဘာ ၃ ရက်မှ နိုဝင်ဘာ ၉ ရက်အထိ) အတွင်းမှာတော့ အမေရိကန် သမ္မတ တကျော့ပြန်ခရီးမှာ ထရမ့် ဘာတွေလုပ်ဆောင်သွားမလဲဆိုတဲ့ သတင်း အပါအဝင် အစ္စရေးဘက်က ဂါဇာကို လူသားချင်းဆိုင်ရာ အကူအညီတွေအတွက် လမ်းဖွင့်ပေးတဲ့ သတင်းတွေဟာ ကမ္ဘာ့ထိပ်တန်းသတင်းတွေ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ပါကစ္စတန်က ဘူတာရုံတစ်ခုမှာ ဗုံးပေါက်ကွဲလို့ လူတွေ သေဆုံး၊ ဒဏ်ရာရတဲ့ သတင်း၊ မြောက်ကိုရီးယားရဲ့ စိန်ခေါ်တဲ့ အပြုအမှုတွေကို ဒုံးကျည်ပစ်ပြပြီး တောင်ကိုရီးယား တုံ့ပြန်တဲ့သတင်းနဲ့ အမေရိကန်မှာ ဓာတ်ခွဲခန်းထဲက မျောက်တွေလွတ်သွားတဲ့ သတင်း အကြောင်းအရာတွေဟာ ဒီတပတ်အတွင်းမှာ ဟော့ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီသတင်းအကြောင်းအရာတွေကို အနှစ်ချုပ်ဖော်ပြပေးသွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
****************************************
“တကျော့ပြန် ထရမ့်”
အမေရိကန်ရွေးကောက်ပွဲမှာ ဟဲရစ်ကို အသာရပြီး ထရမ့်က သမ္မတ ဖြစ်လာခဲ့ပါပြီ။ ကမ္ဘာတဝန်းက စိတ်ဝင်တစား စောင့်ကြည့်ခဲ့ရတဲ့ အမေရိကန် သမ္မတ ရွေးကောက်ပွဲဟာ ယူဆချက်မျိုးစုံနဲ့ အဆုံးသတ်ခဲ့ပါတယ်။ ထရမ့်ကတော့ သူ့လက်ထက်မှာ နိုင်ငံအတွင်း တရားဝင် နေထိုင်ခွင့် မရထားတဲ့သူတွေကို နယ်နှင်ဒဏ်ပေးဖို့ ကြိုးစားသွားဖို့ ရှိနေပါတယ်။
ဒီအချက်ကို စိုးရိမ်နေတဲ့သူတွေလည်း အမြောက်အမြားရှိလာပါတယ်။ ၂၀၂၂ ခုနှစ်အတွင်း အမေရိကန်မှာ တရားမဝင်နေထိုင်သူ ၁၁ သန်းကျော် ရှိနေတယ်လို့ သုသေသန ပညာရှင်တွေက သုံးသပ်ကြပါတယ်။ အခုလို နယ်နှင်ဒဏ်ပေးဖို့ အစီအစဉ်တွေကို ထရမ့်က ရွေးကောက်ပွဲ မတိုင်ကတည်းက ကြွေးကြော်ထားတာပါ။ တကယ်လို့ ထရမ့်သာ သူ ရည်ရွယ်ထားတဲ့အတိုင်း ဆောင်ရွက်မယ်ဆိုရင် ကန့်ကွက်သူတွေလည်း ရှိလာမှာပါ။
အဓိကက များပြားလှတဲ့ တရားမဝင်နေထိုင်သူတွေကို နယ်နှင်ဒဏ်ပေးဖို့ဆိုတာ ရာနှုန်းပြည့်ဖြစ်လာဖို့ မလွယ်ကူပါဘူး။ ကုန်ကျစရိတ်တွေ အလွန်များပြားနိုင်သလို စီးပွားရေးဆိုင်ရာ ကဏ္ဍတွေမှာလည်း တရားမဝင်နေထိုင်သူတွေရဲ့ ကဏ္ဍက အမေရိကန်မှာ မေ့ထားလို့မရတဲ့ အခြေအနေဖြစ်နေလို့ပါ။
စစ်ရေးဘက်ခြမ်းကို ကြည့်ရင်လည်း လက်ရှိ ရုရှား-ယူကရိန်းကြားမှာ အမေရိကန်က ယူကရိန်းဘက်ကနေ အကောင်းဆုံး ထောက်ပံ့သူ အဖြစ်ရှိနေတာပါ။ ထရမ့်ဟာ အစောပိုင်းကာလတွေမှာ သူသာသမ္မတဖြစ်ရင် ဒီစစ်ပွဲကို ၂၄ နာရီအတွင်း ရပ်တန့်အောင် လုပ်ပေးမှာဖြစ်တယ်လို့ ကြွေးကြော်ဖူးပါတယ်။
အစောပိုင်းမှာ ထရမ့်ဟာ ဝေဖန်မှုတွေကို ရင်ဆိုင်ခဲ့ရပေမဲ့ လက်ရှိမှာတော့ ကမ္ဘာ့ နိုင်ငံကြီးတွေက ခေါင်းဆောင်တွေက သမ္မတ နေရာအတွက် ကြိုဆိုကြောင်း ထုတ်ပြောလာခဲ့ပါပြီ။ ပြိုင်ဘက်ပါတီက ဟဲရစ်ကိုယ်တိုင် ဒီမိုကရေစီနည်းအရ ရွေးချယ်သတ်မှတ်တဲ့ ထရမ့်ကို ဂုဏ်ပြုစကား ဆိုခဲ့ပြီးပါပြီ။ လက်ရှိသမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒင်ကလည်း လာမယ့်နှစ် ဇန်နဝါရီ ၂၀ ရက်နေ့မှာ သမ္မတသစ်ထံ အာဏာကို ချောချောမွေ့မွေ့ အပ်နှင်းသွားမယ်လို့ ကတိခံထားပါတယ်။
တကျော့ပြန် သူရဲ့ သမ္မတသက်တမ်းမှာ အမေရိကန်အတွက် “Make America Great Again” ဆိုတဲ့ ကြွေးကြော်သံအတိုင်း လုပ်နိုင်မလားဆိုတာ စိတ်ဝင်စားဖို့ ကောင်းနေပါတယ်။ ကမ္ဘာအရေးလေ့လာသူတွေကတော့ ဒီတစ်ကြိမ်ဟာ ထရမ့်အတွက် ပထမတစ်ကြိမ်လို လွယ်ကူနေတဲ့ ပုံစံ ဟုတ်မနေတဲ့အပြင် ရှုပ်ထွေးလွန်းတဲ့ နိုင်ငံရေး ပါဝါအားပြိုင်မှုတွေ၊ စီးပွားရေးကဏ္ဍတွေ စတဲ့ကြားထဲမှာ ထိန်းထိန်းသိမ်းသိမ်းလုပ်ရဖို့ ရှိနေတယ်လို့ သုံးသပ်နေကြပါတယ်။
****************************************
“လူသားချင်းစာနာမှု အကူအညီတွေအတွက် အစ္စရေး လမ်းဖွင့်ပေးပြီ”
စစ်ဘောင်တွေ ကျယ်လာတဲ့နောက် နေထိုင်ရေးအပြင် စားနပ်ရိက္ခာ ရရှိရေးမှာပါ အခက်အခဲတွေ ဖြစ်လာတဲ့ ပါလက်စတိုင်းတွေအတွက် လူသားချင်းစာနာမှု အကူအညီတွေ ရရှိစေဖို့ အစ္စရေးဘက်က ပြုလုပ်လာပါတယ်။ ဂါဇာကမ်းမြောင် ဒေသကို ဖြတ်ကျော်ပြီး လူသားချင်း စာနာမှုအကူအညီတွေပေးဖို့ ခွင့်ပြုပေးသွားမယ်လို့ အစ္စရေးက အသိပေးလာတာပါ။
တကယ်တော့ အခုလိုလမ်းကြောင်းတွေ ဖွင့်ပေးဖို့အတွက် အမေရိကန်ဘက်က အစ္စရေးဘက်ကို တောင်းဆိုမှုတွေ ပြုလုပ်ထားတာ ကြာပါပြီ။ အစ္စရေးဘက်က အခုမှ စတင်လိုက်တာပါ။ လက်ရှိမှာတော့ အစ္စရေး တောင်ပိုင်း ကစ်စူဖင် ဒေသကို ဖြတ်ပြီးတော့ အကူအညီတွေ ပို့ခွင့်ပေးဖို့ ပြင်ဆင်နေပြီလို့ အစ္စရေး ကာကွယ်ရေးအဖွဲ့နဲ့ အစ္စရေးအစိုးရရဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေကို ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ပေးနေတဲ့ COGAT အေဂျင်စီ အဖွဲ့တို့ရဲ့ ပူးတွဲထုတ်ပြန်ချက်မှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဒီ့မတိုင်ခင်မှာ အမေရိကန်ဘက်က အစ္စရေးအနေနဲ့ ဂါဇာဒေသကို လူသားချင်းဆိုင်ရာ စာနာမှု အကူအညီတွေ ပေးပို့ဖို့ကို တိုးမြှင့် မဆောင်ရွက်ဘူးဆိုရင် စစ်ရေး အကူအညီတွေ ဖြတ်တောက်လိုက်မှာ ဖြစ်တယ်လို့ သတိပေးမှုတွေ ရှိခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီတုန်းက အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး အန်တိုနီ ဘလင်ကန်နဲ့ ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး လွိုင်အော်စတင်တို့က အကူအညီပေးရေး လမ်းကြောင်း ဖွင့်ဖို့ ရက်သတ်မှတ်ပေးခဲ့တာပါ။
အဲဒီ သတိပေးချက်မှာ သတ်မှတ်ထားတဲ့ ရက် ၃၀ အတွင်း လူသားချင်းစာမှုဆိုင်ရာ အကူအညီတွေ သယ်ဆောင်လာတဲ့ ကုန်တင်ကား ၃၅၀ ကို ဖြတ်သန်းခွင့်ပြုပြီး နောက်ထပ် လူသားချင်းဆိုင်ရာ အကူအညီပေးရေး နေရာတွေကို ထပ်မံဖွင့်လှစ်ဖို့လည်း ပါဝင်ပါတယ်။ အစ္စရေးရဲ့ အခု လမ်းဖွင့်ပေးတဲ့ အစီအစဉ်ဟာ ဂါဇာကမ်းမြောင်က နေရာတချို့အတွက် အငတ်ဘေး ထွက်ပေါက်တစ်ခုလို ဖြစ်စေမှာ အမှန်ပါပဲ။ ဂါဇာဒေသဟာ စစ်ပွဲတွေကြောင့် အငတ်ဘေးစိုက်ဖို့ အမြင့်ဆုံးဖြစ်နေတဲ့ နေရာတစ်ခုပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
****************************************
“ပါကစ္စတန် ဘူတာရုံက အနိဋ္ဌာရုံ”
ပါကစ္စတန် အနောက်တောင်ပိုင်း ဘာလိုချီစတန်ပြည်နယ်၊ ကက်တာမြို့က မီးရထားဘူတာရုံ တစ်ခုမှာ နိုဝင်ဘာ ၉ ရက်က ဗုံးပေါက်ကွဲမှုကြောင့် အနည်းဆုံး လူ ၂၅ ယောက် သေဆုံးခဲ့ရပါတယ်။ ခရီးသည် အယောက် ၁၀၀ လောက် စောင့်ဆိုင်းနေတဲ့ အဲဒီဘူတာရုံမှာ အယောက် ၅၀ နီးပါးကတော့ ဒဏ်ရာတွေ ရရှိသွားပါတယ်။ ပြည်နယ် အာဏာပိုင်တွေကတော့ ဒီပေါက်ကွဲမှုနဲ့ ပတ်သက်လို့ အသေခံ ဗုံးဖောက်ခွဲမှုဖြစ်တယ်လို့ ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။
သတင်းဓာတ်ပုံတွေမှာတော့ ဘူတာရုံဟာ အတော့်ကို ပျက်စီးသွားတာကို တွေ့မြင်ရပါတယ်။ ပေါက်ကွဲမှုဟာ သိပ်ကို ပြင်းထန်ခဲ့တဲ့ ပုံစံရှိပြီးတော့ ဘူတာရုံမှာ တစ်စစီဖြစ်နေတဲ့ အပိုင်းအစတွေကလည်း ပြန့်ကျဲလို့နေပါတယ်။ ဒေသအာဏာပိုင်တွေရဲ့ ပြောကြားချက်အရ အဲဒီသေဆုံး၊ ဒဏ်ရာတဲ့အထဲမှာ စစ်သားတွေနဲ့ ဘူတာရုံဝန်ထမ်းတွေလည်း ပါတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
ဗုံးဖောက်ခွဲမှုရဲ့ နောက်ကွယ်မှာ ဘာလိုချီစတန် လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော် (BLA) ပါဝင်နေပြီး မီးရထားဘူတာရုံမှာရှိတဲ့ တပ်ဖွဲ့ဝင်တွေကို ပစ်မှတ်ထား တိုက်ခိုက်ခဲ့တာဖြစ်တယ်လို့ နိုင်ငံတကာ သတင်းဌာနတွေက ရေးသားဖော်ပြပါတယ်။ ဒီဖြစ်ရပ်တွေကို မျက်မြင်တွေ့ခဲ့သူတစ်ဦးကတော့ “လူတွေက ဥဒဟို ပြေးလွှားနေကြတယ်။ တချို့ကလည်း လဲကျသေဆုံးနေတယ်။ တချို့ကလည်း ခြောက်ထောက်တွေ၊ လက်တွေမရှိတော့ဘူး”လို့ CNN သတင်းဌာနကို ပြောပါတယ်။
ပါကစ္စတန် ၀န်ကြီးချုပ် ရှာဘတ်ဇ် ရှာရစ်ဖ်ကတော့ ဒီ ဗုံးခွဲတိုက်ခိုက်မှုကို ရှုတ်ချထားပြီး တိုက်ခိုက်မှုရဲ့ နောက်ကွယ်ကသူတွေဟာ တန်ဖိုးကြီးကြီးမားမား ပြန်ပြီးတော့ ပေးဆပ်ရမယ်လို့ သတိ ပေးထား ပါတယ်။ ခွဲထွက်ရေးသမားတွေဟာ အခုလို တိုက်ခိုက်မှုတွေကို လုံခြုံရေးအားနည်းပြီး သတိမထားမိနိုင်တဲ့ နေရာတွေမှာ ပိုမိုပြုလုပ်လေ့ရှိတာကြောင့် လက်ရှိမှာ အာဏာပိုင်တွေဟာ ပြန်လည်ချေမှုန်းဖို့အတွက် ပြင်ဆင်နေကြပါပြီ။
အာဖဂန်နစ္စတန်နိုင်ငံခြားရေးဌာနက ဗုံးခွဲတိုက်ခိုက်မှုနဲ့ ပတ်သက်လို့ ရှုတ်ချထားပြီး အစ္စလမ်မာဘတ်က ရုရှားသံရုံးကလည်း သေဆုံးသူတွေနဲ့ သူတို့ရဲ့ မိသားစုတွေအတွက် ဝမ်းနည်းကြောင်း အသိပေးထားပါတယ်။ ဘာလိုချီစတန်ဟာ ရေနံနဲ့ သတ္တုပေါကြွယ်ဝတဲ့ ပြည်နယ်တစ်ခုဖြစ်ပြီး ခွဲထွက်ရေးအဖွဲ့တွေနဲ့ အစ္စလာမ္မစ် စစ်သွေးကြွတွေ အများဆုံး လှုပ်ရှားနေတဲ့ နေရာတစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။
****************************************
“သူတို့လည်း မခေကြောင်းပြတဲ့ တောင်ကိုရီးယား”
တောင်ကိုရီးယားဟာ နိုဝင်ဘာ ၇ ရက်နေ့က ပင်လယ်ဝါထဲကို တာတိုပစ် ပဲ့ထိန်းဒုံးကျည်တစ်စင်း ပစ်လွှတ်လိုက်ပါတယ်။ ဒါဟာ မြောက်ကိုရီးယားရဲ့ ပဲ့ထိန်းဒုံးကျည်တွေ ပစ်လွှတ်အပြီး နှစ်ရက်အကြာမှာ ပြန်လည် ပစ်လွှတ်လိုက်တာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ မြောက်ကိုရီးယားဟာ ရုရှားမှာလည်း လက်ရွေးစင် စစ်သားတွေလွှတ်ထားသလို တစ်ဘက်မှာလည်း ပြိုင်ဘက် တောင်ကိုရီးယားကိုပါ ပါဝါအင်အားပြနိုင်ဖို့ ဒုံးကျည်ပစ်လွှတ်မှုတွေကို လုပ်ဆောင်နေပါတယ်။
တောင်ကိုရီးယားစစ်တပ်ကတော့ မြောက်ကိုရီးယားရဲ့ ရန်စမှုတွေကို ပြတ်ပြတ်သားသား တုံ့ပြန်ဖို့ရည်ရွယ်ပြီး အခုလို ဒုံးကျည်ပစ်လွှတ်မှုတွေကို လုပ်ဆောင်ခဲ့တာလို့ အသိပေးပါတယ်။ စစ်ရေးလေ့ကျင့်မှုအတွင်းမှာ တောင်ကိုရီးယားဟာ စနစ်ကျနတဲ့ နည်းစနစ်တွေအပြင် တိကျတဲ့ အမြင့်စား စွမ်းဆောင်ရည်တွေကိုပါ ထုတ်ဖော်ပြသပြီး စစ်ရေးလေ့ကျင့်ခဲ့တာလို့ ဆိုပါတယ်။
ဒါ့အပြင် တောင်ကိုရီးယားစစ်တပ်ဟာ ပြီးခဲ့တဲ့ ကြာသပတေးနေ့က ဆိုးလ်မှာ ဒရုန်းဖြိုခွင်း ဆန့်ကျင်ရေး လေ့ကျင့်မှုတွေကိုပါ ပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါဟာပြီးခဲ့တဲ့လတွေက မြောက်ကိုရီးယားရဲ့ ဒရုန်းတွေ တောင်ကိုရီးယားထဲ ကျူးကျော်ခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ စွပ်စွဲမှုအပြီး ဒရုန်းဆိုင်ရာ ဖြိုခွင်းမှု လေ့ကျင့်ရေးတွေကိုပါ ထည့်သွင်း ဆောင်ရွက်လာတာဖြစ်ပါတယ်။
ကိုရီးယားကျွန်းဆွယ်မှာ တောင်နဲ့မြောက် နှစ်နိုင်ငံ ဒုံးကျည်ပစ်လွှတ်မှုတွေပြုလုပ်ပြီး တစ်ဘက်နဲ့ တစ်ဘက် တင်းမာမှု အရှိန်ကို မြှင့်တင်နေလို့ စိုးရိမ်ချက်တွေ ရှိလာပါတယ်။ တောင်ကိုရီးယားဘက်ကတော့ မြောက်ကိုရီးယားဘက်က တိုက်ခိုက်မှု လက္ခာဏာတွေ ရှိလာရင် ကြိုတင်လက်ဦးမှုယူပြီး ပြန်လည်တိုက်ခိုက်သွားမှာဖြစ်သလို ပြုံယမ်းကို ယှဉ်နိုင်တဲ့ ဆိုးလ်က အဆင့်မြင့်ဒုံးကျည်တွေကို ပြသပြီး မခေကြောင်း လုပ်ပြနေတာပဲဖြစ်ပါတယ်။
****************************************
“မျောက်တွေ လွတ်နေလို့ ဒုက္ခများနေရပြီ”
အမေရိကန် တောင်ကယ်ရိုလိုင်းနား ပြည်နယ်မှာရှိတဲ့ သုတေသန ဓာတ်ခွဲခန်းတစ်ခုက မျောက် ၄၃ ကောင် လွှတ်မြောက်သွားတဲ့ ကိစ္စဟာ အဲဒီဒေသမှာတော့ အတော်လေး ဂယက်ရိုက်နေပါတယ်။ မျောက်တွေထားတဲ့ အဆောင်ကို တာဝန်ကျ ဝန်ထမ်းက တံခါးသေချာ မပိတ်မိရာကနေ လွတ်ခဲ့တာပါ။ ထွက်ပြေးသွားတဲ့ မျောက်တစ်ကောင်ရဲ့ အလေးချိန်ဟာ ခုနှစ်ပေါင်ရှိပြီးတော့ အားလုံး အမတွေဖြစ်တယ်လို့ အာဏာပိုင်တွေက အသိပေးထားပါတယ်။
လက်ရှိမှာ မျောက်တွေဟာ စမ်းသပ်မခံရသေးပေမဲ့ လွတ်သွားပြီးတဲ့နောက်မှာတော့ ဒေသခံတွေကို အိမ်တံခါးတွေ လုံလုံခြုံခြုံ ပိတ်ထားကြဖို့ သတိပေးချက်တွေ ပြုလုပ်နေရပါတယ်။ နောက်ပြီးတော့ ဘယ်လို အခြေအနေမျိုးမှာမှ သူတို့နားကို ချဉ်းမကပ်ဖို့ အသိပေးထားပါတယ်။ သက်ဆိုင်ရာ အာဏာပိုင်တွေဟာ မျောက်တစ်အုပ်ကို တွေ့ရှိပြီးတဲ့နောက် မျောက်တွေကို အစားအစာတွေနဲ့ ဆွဲဆောင်ပြီး ပြန်လည်ဖမ်းဆီးဖို့ လုပ်ဆောင်နေကြပါတယ်။
သတင်းတွေရဲ့ ဖော်ပြချက်အရ အဲဒီသုတေသနဓာတ်ခွဲခန်းဟာ အခုလို မျောက်တွေလွတ်တာဟာ ပထမဆုံး မဟုတ်ဘဲ ၂၀၁၆ ခုနှစ်တုန်းက မျောက် ၁၉ ကောင် လွတ်မြောက်ခဲ့ဖူးပြီး ခြောက်နာရီအကြာမှာ ပြန်လည် ဖမ်းဆီးနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ တာဝန်ရှိသူတွေအနေနဲ့ အခု လွတ်မြောက်သွားတဲ့ မျောက်တွေကို ဖမ်းဆီးဖို့အတွက် ရာသီဥတု ဆိုးရွားနေလို့ ဖမ်းဆီးနိုင်ဖို့ ခက်ခဲနေတယ်လို့ အသိပေးထားပါတယ်။
မျောက်တွေဟာ အရွယ်ငယ်သေးလို့ ရောဂါကူးစက်မှာကို မစိုးရိမ်ဖို့ အသိပေးထားပေမဲ့ ဒေသခံတချို့ကတော့ စိုးရိမ်ချက်တွေ ရှိနေပါတယ်။ အခုမျောက်တွေ လွတ်မြောက်သွားတဲ့ အယ်လ်ဖာ ဂျနက်စစ် သုတေသနဟာ ပရိုင်းမိတ် ဇီဝဆေးဘက်ဆိုင်ရာ လုပ်ငန်းတွေကို လုပ်ဆောင်နေတဲ့ ဌာနတစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီက အမှုဆောင်အရာရှိချုပ်ကတော့ မျောက်တွေ လွတ်သွားတဲ့အတွက် စိတ်ပျက်နေတယ်လို့ ဖွင့်ထားပေမဲ့ မျောက်တွေဟာ ဌာနရှိရာကို ပြန်လည် ရောက်လာမှာဖြစ်တယ်လို့ အသိပေးထားပါတယ်။