ဒီတစ်ပတ် ကမ္ဘာကြီး ဘာထူးလဲ? (နိုဝင်ဘာ ၂၄ မှ နိုဝင်ဘာ ၃၀ ရက်အထိ)
ဒီတစ်ပတ် (နိုဝင်ဘာ ၂၄ ရက်မှ နိုဝင်ဘာ ၃၀ ရက်အထိ) အတွင်းမှာတော့ မလေးရှားမှာ လူတစ်သိန်းကျော် ရေဘေးကြောင့် ဒုက္ခရောက်နေတဲ့ သတင်းအပါအဝင် အီရန်က ယူရေနီယံတွေ တိုးထုတ်မယ့် သတင်းတွေဟာ ကမ္ဘာ့ထိပ်တန်းသတင်းတွေ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ဩစတြေးလျမှာ ၁၆ နှစ်အောက်တွေ လူမှုကွန်ရက် သုံးစွဲခွင့် ပိတ်မယ်ဆိုတဲ့သတင်း၊ ယူကရိန်းမှာ လူတစ်သန်းကျော် ဆိုးရွားတဲ့ အအေးဒဏ်ခံနေရတဲ့သတင်းနဲ့ စစ်ပွဲရပ်တန့်သွားမယ့် အကြံကို ယူကရိန်းသမ္မတပေးတဲ့ သတင်းအကြောင်းအရာတွေဟာ ဒီတပတ်အတွင်းမှာ ဟော့ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီသတင်းအကြောင်းအရာတွေကို အနှစ်ချုပ်ဖော်ပြပေးသွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
****************************************
“သဘာဝဘေးကြောင့် မလေးရှားမှာ လူတစ်သိန်းကျော် အိုးမဲ့အိမ်မဲ့ဖြစ်”
မလေးရှားနိုင်ငံမြောက်ပိုင်းက ပြည်နယ်တွေမှာ မိုးအဆက်မပြတ် ရွာသွန်းမှုကြောင့် ရေကြီးရေလျှံမှုတွေ ဖြစ်ပေါ်နေပါတယ်။ လွန်လွန်ကဲကဲ ရွာသွန်းခဲ့တဲ့ မုတ်သုန်မိုးကြောင့် ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုအတွင်း အဆိုးရွားဆုံး ရေဘေးဒဏ်ကို ခံနေရတာပါ။
မလေးရှား သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ဆိုင်ရာ စီမံကွပ်ကဲရေး တာဝန်ရှိသူတွေရဲ့ အသိပေးချက်အရ လက်ရှိမှာ လူပေါင်း လူပေါင်း ၁၂၂,၀၀၀ ကျော် နေအိမ်တွေကနေ စွန့်ခွာနေရတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
အခုသီတင်းပတ်ကနေ စတင်ရွာသွန်းခဲ့တဲ့မိုးဟာ သာမန်ထက်ပိုများခဲ့လို့ တာဝန်ရှိသူတွေဟာ အခုထက်ပိုပြီး ပြည်သူတွေ အိုးမဲ့အိုးမဲ့ဖြစ်သွားမှာကို စိုးရိမ်နေကြပါတယ်။
၂၀၁၄ ခုနှစ်က လူပေါင်း ၂၁ ဦး သေဆုံးပြီး လူ ၂ သိန်းခွဲကျော် အိုးအိမ်မဲ့ ဖြစ်ခဲ့ရတဲ့ ရေဘေးထက် အခုနှစ်ရေဘေးက ပိုမိုဆိုးရွားနိုင်ဖွယ်ရှိနေတယ်လို့ နိုင်ငံတကာသတင်းတွေက ရေးသားကြပါတယ်။
လက်ရှိမှာ သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ဆိုင်ရာ စီမံကွပ်ကဲရေး တာဝန်ရှိသူတွေဟာ ယာယီခိုလှုံရေးစခန်းတွေ ရာနဲ့ချီ ဖွင့်လှစ်ပြီး နေရာချထားရေးအတွက် စီမံနေကြပါတယ်။
“ကျွန်တော့်တို့ဆီကို ကားတွေ အဝင်အထွက်လုပ်ဖို့ မလွယ်ဘူး။ ကံကောင်းလို့ NGO အဖွဲ့တွေက ဘီစကွတ်၊ ခေါက်ဆွဲခြောက်နဲ့ ကြက်ဥတွေ အကူအညီတချို့ရတယ်” လို့ Pasir Puteh ခရိုင်မှာ မိဘတွေနဲ့အတူ နေထိုင်တဲ့ အသက် ၂၇ နှစ်အရွယ် Muhammad Zulkarnain က AFP သတင်းဌာနကို ပြောပါတယ်။
လာမယ့် ဒီဇင်ဘာလထဲမှာလည်း မိုးများနိုင်တဲ့ အခြေအနေတွေကြောင့် ရေမကြီးသေးတဲ့ ဒေသတွေကိုလည်း သတိထားကြဖို့ မလေးရှား မိုးလေဝသဌာနက အသိပေးထားပါတယ်။
နိုဝင်ဘာလကနေ မတ်လအထိ အရှေ့မြောက်မုတ်သုံလေကြောင့် မိုးသည်းထန်စွာ ရွာသွန်းတတ်ပြီး လူ ၃၄ သန်းနေထိုင်တဲ့ အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံတွေမှာ နှစ်စဉ်ရေကြီးရေလျှံမှုတွေ ဖြစ်ပေါ်တတ်ပါတယ်။
ဆက်စပ်သတင်းတွေအရ ထိုင်းနိုင်ငံတောင်ပိုင်းမှာလည်း ရေကြီးရေလျှံမှုတွေ ဖြစ်နေလို့ လူ တစ်သောင်းကျော် ဘေးလွတ်ရာရွှေ့ပြောင်းနေရပြီး လက်ရှိမှာ လူကိုးဦးအထိ သေဆုံးခဲ့ရပြီလို့ ထိုင်းတာဝန်ရှိသူတွေက အသိပေးထားပါတယ်။
****************************************
“ယူရေနီယံနဲ့ အီရန်”
အီရန်နိုင်ငံဟာ ဗဟိုခွာစက် ခြောက်ထောင်ကို တပ်ဆင်ပြီး ယူရေနီယံ သန့်စင်မှုတွေ ထပ်တိုးလုပ်ဆောင်သွားဖို့ ရှိနေပါတယ်။ အီရန်ဟာ သူတို့ရဲ့ နျူကလီးယား အစီအစဉ်တွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ ဥရောပနိုင်ငံတွေနဲ့ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးဖို့ ပြင်ဆင်နေချိန်မှာ နိုင်ငံတကာ အနုမြူစွမ်းအင် အေဂျင်စီ (IAEA) ရဲ့ အစီရင်ခံစာ ထွက်ပေါ်လာခဲ့တာပါ။
အီရန်အနေနဲ့ အဓိက နျူကလီးယား စက်ရုံကြီးနှစ်ခုဖြစ်တဲ့ Fordo နဲ့ Natanz မှာ အဲဒီ ဗဟိုခွာစက်တွေကို တပ်ဆင်ပြီး ရည်မှန်းချက် အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ လုပ်နေတယ်လို့ IAEA က ပြီးခဲ့တဲ့ သောကြာနေ့မှာ ပြောပါတယ်။
နိုင်ငံတကာသတင်းတွေရဲ့ ရေးသားဖော်ပြချက်အရ အခုတစ်ခေါက် အီရန်ရဲ့ ယူရေနီယံ တိုးထုတ်မှု အစီအစဉ်ဟာ ပဋိပက္ခနဲ့ တင်းမာမှုတွေ ပိုမိုဖြစ်စေမဲ့ အခြေအနေတစ်ခု ဖြစ်နေတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
အခု အီရန်ရဲ့ ယူရေနီယံ အရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ အမေရိကန်ဘက်ကတော့ သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့် လက်ထက်မှာ ဘယ်လို စီမံသွားမယ်ဆိုတာ အသေးစိတ် မသိရှိရသေးပါဘူး။
အရင်က အီရန်ရဲ့ နျူကလီးယား အစီအစဉ်တွေအတွက် ကန့်သတ်ချက်ကို နိုင်ငံကြီးတွေဖြစ်တဲ့ အမေရိကန်၊ ဗြိတိန်၊ ပြင်သစ်၊ ရုရှား၊ ဂျာမနီနဲ့ တရုတ်တို့က ဦးဆောင်ခဲ့ဖူးပါတယ်။
အဲဒီနောက် ၂၀၁၈ ခုနှစ်မှာတော့ အမေရိကန်သမ္မတရာထူးနဲ့ တာဝန်ထမ်းဆောင်နေတဲ့ ထရမ့်က နုတ်ထွက်ခဲ့ပြီး ၂၀၁၅ ခုနှစ် သဘောတူညီချက်တွေဟာ အီရန်အပေါ် ကိုင်တွယ်မှု ပျော့လွန်းတယ်ဆိုတဲ့ စွပ်စွဲချက်နဲ့ နုတ်ထွက်ခဲ့တာပါ။
IAEA ရဲ့ အသိပေးချက်ထဲမှာ အီရန်အနေနဲ့ ဗဟိုခွာစက်တွေ သုံးပြီး ယူရေနီယံ သန့်စင်မှုတွေကို နောက်ထပ် ငါးရာခိုင်နှုန်း ထပ်တိုး ထုတ်လုပ်သွားမှာ ဖြစ်တယ်လို့ ဖော်ပြထားပါတယ်။
****************************************
“၁၆ နှစ်အောက် လူမှုကွန်ရက် မသုံးရ”
ဩစတြေးလျနိုင်ငံကတော့ နိုင်ငံအတွင်းမှာရှိတဲ့ အသက် ၁၆ နှစ်အောက် ကလေးသူငယ်တွေကို လူမှုကွန်ရက် သုံးစွဲခွင့် ပိတ်မယ်လို့ အသိပေးလာပါတယ်။ လူမှုကွန်ရက် ဘေးအန္တရာယ်တွေကနေ ကလေးသူငယ်တွေကို အကာအကွယ်ပေးနိုင်ဖို့ အခုလို တင်းကျပ်တဲ့ ဥပဒေတွေ လိုအပ်နေတာဖြစ်တယ်လို့ ဝန်ကြီးချုပ်က ပြောပါတယ်။
ဒါပေမဲ့ သဘောထားကွဲလွဲမှုတွေနဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေတော့ ရှိနေပါသေးတယ်။ တစ်ကိုယ်ရေ လွတ်လပ်ခွင့်တွေနဲ့ အခု ဥပဒေအကြားက အားပြိုင်မှုတွေအပေါ် မေးခွန်းထုတ်နေကြပါတယ်။ အခုလို ပိတ်ပင်တားဆီးမှုကို အစိုးအနေနဲ့ ဘယ်လိုမျိုး အကောင်အထည်ဖော်မလဲဆိုတာကိုလည်း နိုင်ငံသားတွေက စိတ်ဝင်တစားရှိနေပါတယ်။
AP သတင်းဌာနရဲ့ ဖော်ပြချက်မှာတော့ TikTok၊ Facebook၊ Snapchat၊ Reddit၊ X နဲ့ Instagram အပါအဝင် လူမှုကွန်ရက် ပလက်ဖောင်းတွေအနေနဲ့ အခု ပိတ်ပင်မှုကို ပျက်ကွက်ပြီး မလိုက်နာဘူးဆိုရင် ဩစတြေးလျ ဒေါ်လာ သန်း ၅၀ (အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၃၃ သန်း) ဒဏ်ရိုက်ခံရနိုင်ခြေရှိပါတယ်။
ပြီးခဲ့တဲ့ ကြာသပတေးနေ့က သြစတြေးလျ အထက်လွှတ်တော်မှာ ၃၄ မဲ- ၁၉ မဲ ရလဒ်ထွက်ပေါ်ခဲ့ပြီးနောက် ဒီဥပဒေကြမ်းကို အောက်လွှတ်တော်က သောကြာနေ့မှာ ထောက်ခံခဲ့တယ်လို့လည်း နိုင်ငံတကာသတင်းတွေက ဖော်ပြထားပါတယ်။
သြစတြေးလျ ဝန်ကြီးချုပ် အန်ထော်နီ အယ်လ်ဘာနီစ်ကတော့ ပလက်ဖောင်းတွေဟာ ကလေးတွေ ဘေးကင်း သေချာစေရေးအတွက် လူမှုရေးဆိုင်ရာ တာဝန်တစ်ခု ရှိတယ်လို့ဆိုပြီး လူမှုကွန်ရက်တွေကြောင့် စိုးရိမ်နေကြရတဲ့ မိဘတွေအတွက် အထောက်အပံ့လည်းဖြစ်တယ်လို့ သတင်းထောက်တွေကို အသိပေးခဲ့ပါတယ်။
****************************************
“အအေးဒဏ်နဲ့ ယူကရိန်းပြည်သူတွေ”
အခုဆောင်းရာသီမှာ ယူကရိန်းပြည်သူတွေအနေနဲ့ အအေးဒဏ်ကို အပြင်းအထန် ခံစားနေရတယ်လို့ နိုင်ငံတကာသတင်းတွေက ဖော်ပြလာပါတယ်။ အကြောင်းအရင်းက ရုရှားဟာ ယူကရိန်းရဲ့ အခြေခံ အဆောက်အအုံတွေကို ပစ်မှတ်ထားတိုက်ခိုက်ခဲ့တဲ့ အတွက်ကြောင့်ပဲဖြစ်ပါတယ်။
ရုရှားဟာ နိုဝင်ဘာ ၂၈ ရက်က ဒုံးကျည် ၉၀ ကျော်နဲ့ ဒရုန်း အစင်း ၁၀၀ ကျော် ပစ်လွှတ်ခဲ့ပြီး ပစ်မှတ် ၁၇ ခုကို ထိမှန်အောင် ပစ်ခတ်နိုင်ခဲ့တယ်လို့ ရုရှားသမ္မတ ပူတင်က အသိပေးထားပါတယ်။ ဒီတိုက်ခိုက်မှုတွေကြောင့် လျှပ်စစ်ဓာတ်အား ပြတ်တောက်မှုတွေ ကြုံတွေ့ခဲ့ရပါတယ်။
ယူကရိန်းရဲ့ စွမ်းအင် ထုတ်လုပ်နိုင်မှု ၆၅ ရာခိုင်နှုန်းလောက်ကို ရုရှားက ဖျက်ဆီးပစ်လိုက်တာကြောင့် အခုအခါမှာ စစ်ဘေးရှောင် ယူကရိန်းပြည်သူတွေရဲ့ မြေပြင်မှာ ကြုံတွေ့နေရတဲ့ အခြေအနေဟာ တော်တော်လေး ဆိုးရွားနေတာဖြစ်ပါတယ်။
ကုလအကူအညီပေးရေးအဖွဲ့တွေကတော့ လောင်စာဆီနဲ့ အနွေးအထည်တွေကို ပို့ဆောင်ကူညီနေပေမဲ့ လူတစ်သန်းကျော်အတွက် မကာမိသေးပါဘူး။ တကယ်လို့ ရုရှားဘက်ကသာ ကျန်ရှိနေတဲ့ စွမ်းအင်ထုတ် အခြေခံအဆောက်အအုံတွေကို ထပ်မံတိုက်ခိုက်ခဲ့ရင် အစုလိုက် အပြုံလိုက် ရွှေ့ပြောင်းမှုတွေအတွက် တွန်းအားဖြစ်စေသလို ပြည်သူတွေဟာ အပြင်းထန်ဆုံးဆောင်းရာသီကို ကျော်ဖြတ်ရလိမ့်မယ်လို့ ကုလက အသိပေးပါတယ်။
****************************************
“ရုရှား-ယူကရိန်း စစ်ပွဲရပ်သွားမယ့် နည်းလမ်း”
ရက်ပေါင်းတစ်ထောင်ကျော် ကြာသွားပြီဖြစ်တဲ့ ရုရှား-ယူကရိန်း စစ်ပွဲအတွက် အကောင်းဆုံးနည်းလမ်းကို ယူကရိန်းသမ္မတ ဇလန်းစကီးက ထုတ်ပြောလာပါတယ်။ ဒါကတော့ ယူကရိန်းကို နေတိုးအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံအဖြစ် ခွင့်ပြလိုက်ပါဆိုတဲ့ အကြံကို ပေးလိုက်တာပါ။
ယူကရိန်းသာ နေတိုးအဖွဲ့ဝင်ဖြစ်သွားရင် အခု စစ်ပွဲကြီး ရပ်တန့်သွားလိမ့်မယ်လို့လည်း ဇလန်းစကီးက ဆိုပါတယ်။ သံတမန်နည်းလမ်းအရ ရုရှားထိန်းချုပ်အောက် ရောက်နေတဲ့ နယ်မြေတွေကိုပါ ညှိနှိုင်းကြိုးပမ်းလို့ ရကြောင်းလည်း အသိပေးပါတယ်။
လာမယ့် သီတင်းပတ်ထဲ ဘယ်လ်ဂျီယံနိုင်ငံ ဘရက်ဆဲလ်မြို့မှာ ကျင်းပမယ့် မြောက်အန္တလတ္တိတ် မဟာမိတ်အဖွဲ့ NATO နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးတွေရဲ့ အစည်းအဝေးမှာ အခု မှန်းမျှော်ချက်ကို အကောင်အထည်ဖော် ဆွေးနွေးပေးကြဖို့ ယူကရိန်းက မျှော်လင့်နေပါတယ်။
နေတိုးအဖွဲ့ဟာ အခု စစ်ပွဲ မပြီးမချင်း ယူကရိန်းကို မဟာမိတ်အဖွဲ့ထဲ လက်ခံထည့်သွင်းဖို့ မဖြစ်နိုင်သေးပေမဲ့ အဖွဲ့ဝင် မဖြစ်စေရေး တားမြစ်နေတဲ့ ရုရှားရဲ့ ရည်မှန်းချက်မအောင်မြင်အောင် ပြသလိုတာဖြစ်တဲ့အကြောင်း ယူကရိန်း နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Andrii Sybiha ရဲ့ ပြောဆိုမှုကိုလည်း နိုင်ငံတကာသတင်းတွေက ဖော်ပြနေပါတယ်။ နေတိုးအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေကတော့ လက်ရှိမှာ ယူကရိန်းရဲ့ တောင်းဆိုမှုနဲ့ ပတ်သက်လို့ သဘောတူညီမှုတွေ မရသေးပါဘူး။